“การหาว” ไม่ได้แปลว่าง่วง แต่คือการรีเซตระบบประสาท

ทุกครั้งที่หาว อาจไม่ได้แปลว่า “ง่วง” แต่จริง ๆ แล้วการหาวเป็นมากกว่าสัญญาณบอกว่าเราต้องการเข้านอน เพราะมันคือหนึ่งในพฤติกรรมอัตโนมัติที่ร่างกายใช้เพื่อ “ปรับสมดุลระบบประสาท” และช่วยให้สมองกลับมามีประสิทธิภาพอีกครั้ง


การหาวไม่ใช่สัญลักษณ์ของความอ่อนล้าเสมอไปแต่เป็นกระบวนการอัจฉริยะที่มนุษย์ใช้เพื่อฟื้นตัวจากภาวะที่สมองเริ่มทำงานต่ำกว่ามาตรฐาน เพราะระบบประสาทของเราไม่ได้คงที่ แต่เปลี่ยนโหมดตลอดเวลา ร่างกายของเราถูกควบคุมด้วย ระบบประสาทอัตโนมัติ (Autonomic Nervous System – ANS) ซึ่งแบ่งเป็น 2 โหมดสำคัญ

• Sympathetic System: โหมด “สู้หรือหนี” ที่เกิดขึ้นเวลาตื่นตัว เครียด หรือต้องเร่งประสิทธิภาพ
• Parasympathetic System: โหมด “พักและฟื้นฟู” ที่ช่วยให้ร่างกายผ่อนคลาย ปรับสมดุล และกู้คืนพลังงาน

ในชีวิตประจำวัน ระบบทั้งสองทำงานสลับกันนับครั้งไม่ถ้วน เมื่อสมองเหนื่อย เครียด ตื่นเต้น ขาดออกซิเจน หรือแม้แต่กำลังโฟกัสหนักเกินไป ร่างกายต้องการ “ตัวช่วย” ในการดึงกลับสู่จุดสมดุล และหนึ่งในกลไกที่ทำงานอัตโนมัติที่สุดก็คือ…  “ การหาว (Yawning) “

การทำงานของการ ‘หาว’แม้จะเกิดขึ้นเพียงไม่กี่วินาที แต่การหาวเป็นกระบวนการที่ซับซ้อนและเกี่ยวข้องกับสมองหลายส่วน

• Hypothalamus ไฮโปทาลามัส – ศูนย์สั่งการกลาง สมองส่วนนี้มีหน้าที่มีหน้าที่ควบคุมวงจรการนอน ระดับความตื่นตัว อุณหภูมิร่างกาย และฮอร์โมน เมื่อสมองเหนื่อยหรือทำงานหนัก สมองส่วนนี้จะส่งสัญญาณให้เกิดการหาว เพื่อหายใจให้ลึกขึ้น เพิ่มออกซิเจน กระตุ้นการไหลเวียนเลือด จึงไม่น่าแปลกใจที่หลังหาวหลายคนจะรู้สึก “โล่งขึ้นเล็กน้อย” ราวกับสมองกลับมาโฟกัสอีกครั้ง
• Vagus Nerve กระตุ้นเส้นประสาทวากัส – ประตูสำคัญสู่ระบบ Parasympathetic เพราะเวลาเราหาว ปากเราอ้า หน้าอกขยาย หายใจลึกขึ้น และกล้ามเนื้อคอกับใบหน้าถูกดึง กระบวนการนี้จะกระตุ้นวากัสให้ทำงาน ส่งผลให้หัวใจเต้นช้าลงเล็กน้อย ความตื่นเครียดในร่างกายลดลง ช่วยให้ระบบประสาทกลับมาสู่โหมดพักฟื้น นี่แหละเหตุผลว่าทำไม การถอนหายใจยาว ๆ แล้วรู้สึกดีขึ้น
• รีเซตคลื่นสมอง – การหาวเป็นเหมือนการเปลี่ยนช่องสัญญาณของคลื่นสมอง เช่น จากสภาวะ Beta (ตื่นเครียด คิดมาก) กลับสู่ Alpha (นิ่ง ใจสงบ โฟกัสดีขึ้น) เรียกได้ว่า ‘การหาว’ เป็นกลไกธรรมชาติที่ช่วย รีบูตระบบประมวลผลของสมองให้ทำงานลื่นขึ้น
• Brain Cooling Hypothesis ลดความร้อนของสมอง – เวลาทำงานหนักหรือเครียด สมองจะมีอุณหภูมิสูงขึ้นเล็กน้อย งานวิจัยบางส่วนเสนอว่าการหาวช่วยดึงอากาศเย็นเข้า เพิ่มเลือดไหลเวีย กระตุ้นการแลกเปลี่ยนความร้อนในโพรงไซนัส

ทำไมบางคนถึงหาวตอนตื่นเต้น?บางคนอาจเคยหาวก่อนขึ้นเวที หาวตอนสอบ หรือแม้กระทั่งตอนที่เรากำลังเครียด จริง ๆ แล้วเป็นเพราะร่างกายพยายามเปลี่ยนจากสภาวะตื่นตัวเกิน สู่สภาวะควบคุมตัวเองได้ การหาวจึงเป็นกลไกที่ช่วยลดความเครียดเฉียบพลัน ดึงระบบประสาทออกจากความตื่นเต้นเกินจำเป็น ทำให้เรากลับมาสงบ มั่นคง 

แต่การหาวเรื้อรังก็อาจเป็นสัญญาณเตือน…การหาวที่ดูเป็นเรื่องปกติ แต่ถ้าหาวมากไปอาจผิดปกติ ลองเช็กสัญญาณที่ถ้ามีอาการเหล่านี้เรื้อรังควรตรวจเช็กเพิ่มเติม 

• เหนื่อยง่าย
• ง่วงตลอดวัน
• เวียนหัว
• หายใจไม่ดี

เพราะอาการเหล่านี้อาจเกี่ยวข้องกับ การนอนผิดปกติ ภาวะหยุดหายใจตอนหลับ เครียดสะสม หรือปัญหาการไหลเวียนของเลือด

การหาวอาจไม่ใช่แค่ความง่วง แต่คือ “ระบบ Auto-Recovery ของสมอง” เพราะการหาวครั้งนึงสามารถช่วย เพิ่มออกซิเจน กระตุ้นเส้นประสาทวากัส ลดอุณหภูมิสมอง รีเซตคลื่นสมอง ดึงระบบประสาทกลับสู่สมดุล